Het probleem van overvolle elektriciteitsnetten is groot in Nederland. Het wordt bovendien steeds groter. Dat heeft niet alleen consequenties voor de energietransitie. Ook bedrijven ervaren de gevolgen, bijvoorbeeld wanneer ze willen groeien maar het daarvoor benodigde afnamevermogen niet krijgen toegewezen. Er zijn echter creatieve oplossingen. Odura helpt hen die te vinden en te realiseren. Daarbij kunnen zelfs betere resultaten worden geboekt dan met een zwaardere aansluiting.

De Nederlandse energietransitie heeft het afgelopen decennium een enorme vlucht genomen. Zo werd een gigantisch vermogen aan zonnepanelen geplaatst en is de elektrificatie van verwarming en transport tevens op stoom gekomen. Dat is mooi, maar dit succes heeft ook een keerzijde. De nationale congestiekaart kleurt rood. Op vele plekken is de grens van de transportcapaciteit van het elektriciteitsnet bereikt, althans tijdens de pieken in opwek en afname. De komende jaren dreigt dit probleem nog flink te verergeren.

Vertraging van vergroening

Netcongestie zit de realisatie van heel wat grootschalige zonne-energieprojecten op land en daken in de weg, en daarmee de Nederlandse energietransitie. ‘Tegelijkertijd is het ook een probleem voor vele bedrijven’, aldus Michel Suijkerbuijk, medeoprichter en energieadviseur van Odura. ‘Een eerste voorbeeld: één van onze klanten is een producent van bouwmaterialen in Limburg die zijn stoomvraag wil vergroenen door over te stappen van gas naar een e-boiler. De benodigde elektriciteit wordt dan afgenomen op momenten dat het aanbod groot is, dus wanneer veel wind- en zonne-energie wordt geproduceerd. Daarvoor is echter 15 megawatt extra afnamevermogen nodig. Een zwaardere aansluiting is toegezegd, maar helaas pas over 10 jaar – in 2034. Dit zou in Nederland natuurlijk niet mogen gebeuren, maar is helaas nu wel de praktijk.’

Volledig elektrisch

Een tweede case die Suijkerbuijk aanhaalt – iets minder extreem, maar minstens net zo frustrerend voor het betrokken bedrijf benadrukt hij – betreft een onderneming in de voedingsmiddelensector, ook een klant van Odura. Dat bedrijf heeft 2 productievestigingen en wil die samenvoegen op één nieuwe locatie. Daarmee wordt dan direct ook een verduurzamingsslag gemaakt door volledig elektrisch te gaan. Dat is de intentie althans. De planning is deze nieuwe site in 2026 voltooien en in gebruik nemen. De netbeheerder kan het benodigde afnamevermogen echter pas 2 jaar later bieden.

Moedeloos

Suijkerbuijk: ‘Ook in dit geval zijn de consequenties groot. Deze samenvoeging is al jaren in voorbereiding. Er is veel geld mee gemoeid; de investeringen zijn enorm. Uitstel of afblazen is dan ook verre van wenselijk, temeer omdat de oude installaties feitelijk tegen het einde van hun leven lopen. Daarmee zijn ze ook niet bepaald duurzaam. Dat je dan op een lange wachtlijst van de netbeheerder staat in afwachting van het oplossen van knooppunten in het net is om moedeloos van te worden, en met dit soort problematiek kampen dus vele bedrijven. Er zijn echter vaak creatieve oplossingen die uitkomst kunnen bieden.’

Goedkoper en beter

Odura helpt bedrijven – doorgaans grootverbruikers van energie – bij het doorzetten van hun ambities in tijden van netcongestie. Samen met de klant wordt gezocht naar een creatieve oplossing die vaak uit verschillende deeloplossingen bestaat. Suijkerbuijk: ‘Regelmatig blijkt de creatieve oplossing zelfs goedkoper en beter dan de eerder gewenste verzwaring van de aansluiting. Netcongestie kan dus ook een zegen zijn.’

Een mogelijke deeloplossing, zoals in het geval van de Limburgse fabrikant van bouwmaterialen, is het trekken van een directe lijn naar een nabij gelegen wind- of zonnepark. Op deze wijze kan groene stroom worden betrokken van een leverancier zonder belasting van het reguliere elektriciteitsnet. Een belangrijke andere deeloplossing is het beter benutten van het huidig gecontracteerde vermogen. Bij veel bedrijven blijkt dat daarbinnen gedurende een groot deel van de tijd nog veel ruimte is.

Win-Win

Flex inbouwen in het verbruiksprofiel is heel belangrijk voor vele bedrijven volgens Suijkerbuijk. Daarbij is sprake van een win-win. Je ontlast er het stroomnet mee, én het is zeer waardevol voor de onderneming zelf, zowel vanuit het oogpunt van het garanderen van de energievoorziening als de financiën. Het aandeel groene stroom in het energiesysteem wordt steeds groter. Dat is echter volatiel omdat het weersafhankelijk is. De elektriciteitsprijzen voor stroom fluctueren daardoor alsmaar sterker. Ze kunnen heel hoog oplopen bij schaarste, maar bij een overaanbod ook extreem goedkoop of zelf negatief zijn.

Opslag en hybride

‘Middels een flexibel energiesysteem kun je kortom stroomzekerheid creëren terwijl je de investering snel terugverdient door in te spelen op de bewegelijke energiemarkten’, aldus Suijkerbuijk. ‘Het flexibel inrichten van bedrijfsprocessen kan daar onderdeel van zijn, maar blijkt in de praktijk vaak lastig. Er zijn dus doorgaans andere maatregelen nodig zoals het bufferen van energie. Dat kan voor de korte termijn in batterijen, maar ook opslag voor de middellange termijn in warmteopslagsystemen kan uitkomst bieden. Denk daarnaast aan hybride oplossingen, bijvoorbeeld warmteproductie met gas én elektriciteit.’

Rekenmodellen

Bedrijven ondersteunen bij het mitigeren van netcongestieproblematiek is een snelgroeiende activiteit binnen Odura. Daarvoor is specifieke kennis en ervaring nodig, vertelt Suijkerbuijk, bijvoorbeeld bij het dimensioneren, ontwerpen en implementeren van flexibele integrale energiesystemen. Dit vergt onder meer know-how aangaande diverse technieken en hun toepassingen. Daarnaast moet nauwgezet worden aangesloten op het bedrijfsproces, het verbruiksprofiel van een onderneming en de plannen voor de toekomst. En boven alles moet het financiële plaatje onder de streep kloppen. De benodigde rekenmodellen om dat alles te bewerkstelligen zijn complex.

Maximale uithalen

Suijkerbuijk: ‘We hebben het dus over maatwerk en Odura heeft de expertise opgebouwd om samen met klanten tot optimale creatieve oplossingen te komen, onder meer aangaande de inzet van batterijen. Die zijn duur. Maar is zo’n opslagsysteem onderdeel van een flex-oplossing, dan schuilt een verdienmodel in stroomhandel op de EPEX day-aheadmarkt en onbalansmarkten. Om daar het maximale uit te halen moet je echter wel weten hoe die markten werken en daar optimaal op inspelen. Daarnaast zijn er nog vele parameters die moeten worden meegenomen en meegewogen bij het creëren van een flexibel energiesysteem en dat op de juiste wijze toepassen. Maar het mooie is dat, als je dit allemaal goed doet, de eindoplossing flink goedkoper kan zijn dan de traditionele – het verzwaren van de aansluiting. Bovendien hoef je daar dus niet op te wachten en help je op deze wijze bij het oplossen van een grotere maatschappelijke opgave in het kader van onze energietransitie: het bewerkstelligen van lokale gelijktijdigheid in opwek en verbruik van groene energie.’